R

Ryzyko pojawienia się koronawirusa występuje również na terenie zakładów karnych. Jednym z możliwych sposobów zabezpieczenia skazanych przed chorobą COVID-19 jest zwolnienie ich na czas epidemii z więzienia. Analizując ostatnie zmiany w prawie karnym wykonawczym stawiamy pytanie: Czy przerwa w karze pozbawienia wolności jest bardziej dostępna do uzyskania oraz jakie rozwiązania prawne wymusiła na ustawodawcy w tym zakresie epidemia koronawirusa?

Przerwa w karze na gruncie ustawy Kodeks karny wykonawczy

Przerwa w wykonaniu kary pozbawienia wolności może być udzielona przez sąd penitencjarny. Przesłanka: jeżeli przemawiają za tym ważne względy rodzinne lub osobiste (art. 150 § 2 k.k.w). Do takich względów należeć mogą:

• z jednej strony, ochrona własnego zdrowia (zwłaszcza w sytuacji wykrycia zakażenia na terenie zakładu karnego)
• z drugiej strony, konieczność i niezbędność sprawowania opieki nad krewnymi znajdującymi się w grupie szczególnego ryzyka może stanowić uzasadnienie wniosku o przerwę.

Po zakończeniu przerwy skazany ma obowiązek powrócić do zakładu karnego. Prawidłowy przebieg samej przerwy jak i terminowy powrót mają pozytywny wpływ na późniejsze starania o uzyskanie przedterminowego warunkowego zwolnienia przez skazanego.

Specjalna przerwa w karze pozbawienia wolności a epidemia koronawirusa

Przerwa z uwagi na stan epidemii dla osób skazanych została przewidziana w art. 14 c zawartym w  ustawie z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. Co warto o niej wiedzieć?

Czy każdy skazany może otrzymać przerwę w wykonywaniu kary z uwagi na stan epidemii?

Zgodnie z art. 14 c ustawy w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 przerwę w odbywaniu kary może uzyskać skazany co do którego istnieje uzasadnione przypuszczenie, w czasie pobytu poza zakładem karnym będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa, będzie stosował się do wytycznych, poleceń lub decyzji właściwych organów związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 lub leczeniem zarażenia wirusem SARS-CoV-2.

Zgodnie z art. 14 c ust. 6 tej ustawy, przerwa w odbywaniu kary z uwagi na stan epidemii nie dotyczy tych osadzonych, którzy odbywają karę:

1) za przestępstwo umyślne zagrożone karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata;

2) za przestępstwo nieumyślne na karę przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności;

3) w warunkach określonych w art. 64 § 1 i 2 lub art. 65 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (skazani w warunkach recydywy lub w związku z działaniem w zorganizowanej grupie przestępczej).

Jaka wygląda procedura udzielenia przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności z powodu epidemii?

1. wniosek o udzielenie przerwy składa do sądu penitencjarnego dyrektor zakładu karnego za potwierdzeniem Dyrektora Generalnego Służby Więziennej,
2. podstawą wniosku: w ocenie dyrektora zakładu karnego udzielenie przerwy skazanemu może przyczynić się do ograniczenia albo wyeliminowania epidemii,
3. do wniosku dołącza się opinię o skazanym, sporządzoną przez administrację zakładu karnego, dotyczącą okoliczności będących podstawą udzielenia przerwy. Chodzi zatem o to, czy skazany w czasie pobytu poza zakładem karnym będzie przestrzegał porządku prawnego. Innymi słowy, czy nie popełni przestępstwa i czy będzie stosował się do wytycznych, poleceń lub decyzji właściwych organów związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 lub leczeniem zarażenia wirusem SARS-CoV-2,
4. sąd penitencjarny wyznacza posiedzenie, w którym ma prawo wziąć udział prokurator,
5. jeżeli prokurator oświadczy, że sprzeciwia się jego uwzględnieniu, sąd umarza postępowanie. Sprzeciw musi zgłosić nie później niż do czasu wydania postanowienia w przedmiocie wniosku o udzielenie albo przedłużenie przerwy,
6. na postanowienie sądu penitencjarnego przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych (do sądu wyższej instancji w terminie 7 dni od wydania postanowienia).

Na jaki okres może zostać udzielona przerwa w karze pozbawienia wolności z uwagi na epidemię koronawirusa?

Sąd penitencjarny udziela przerwy na czas oznaczony. Okres przerwy może zostać przedłużony na wniosek dyrektora zakładu karnego na dalszy czas oznaczony. Ponadto, okres udzielonej przerwy może trwać nie dłużej niż do ustania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19.

Jaki jest maksymalny okres przerwy?

Z dniem ogłoszenia przez właściwe władze o ustaniu stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, który stanowił przesłankę udzielenia skazanemu przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, udzielona uprzednio przerwa ustaje z mocy prawa.

To oznacza, że skazany musi powrócić do zakładu karnego w terminie 3 dni od ustania tego stanu, chyba że nie jest to możliwe z uwagi na obowiązki nałożone na niego na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Warunkowe przedterminowe zwolnienie z powodu koronawirusa

Były szef Służby Więziennej dr Paweł Moczydłowski na łamach publikacji zamieszczonej w portalu Onet.pl alarmuje:

"(...)w sytuacji stanu klęski epidemiologicznej konieczna jest „redukcja populacji więziennej. Jak słusznie zwraca uwagę ekspert,  w więzieniach jest sporo osób z tzw. krótkimi wyrokami i nierzadko osoby te pracowały już poza terenem jednostki. Tym skazanym należy dać szansę wyjścia na wolność w ramach przedterminowego warunkowego zwolnienia lub z zastosowaniem dozoru elektronicznego".

Podobnie, o zwolnienie mogliby starać się także skazani, którzy odbyli ponad połowę kary i prawidłowo funkcjonują w warunkach izolacji.

Dla pozytywnej oceny wniosku ważna jest pozytywna prognoza kryminologiczna. O takiej świadczą na przykład: udzielane nagrody i przerwy, brak kar dyscyplinarnych, wsparcie osób najbliższych. Ważne jest wykazanie, że osoba skazana nie nadużyła zaufania w czasie izolacji. Pomocną jest również okoliczność, że skazany posiada konkretne miejsce, w którym zamieszka po wyjściu z więzienia.

Resocjalizacja poza murami zakładu karnego

Przede wszystkim należy pamiętać, że udzielenie przedterminowego warunkowego zwolnienia nie kończy procesu resocjalizacji. Odbywa się ona nadal w warunkach kontrolowanej wolności., bo przecież kontrolę skazanego sprawują wówczas – zamiast funkcjonariuszy i administracji zakładu karnego – kurator sądowy, rodzina, przyjaciele, potencjalni pracodawcy. Z rozmów ze skazanymi, którzy uzyskali przedterminowe zwolnienie z reszty odbycia kary wynika, że otrzymanie takiej szansy na wcześniejsze opuszczenie więzienia jest dużą motywacją. Wynika to z tego, że skazani chcą pokazać rodzinie i społeczności, że słusznie otrzymali szansę wcześniejszego zakończenia odbywania kary w warunkach izolacji.

Ważne! Europejski Komitet do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT) opublikował Zbiór zasad dotyczących postępowania z osobami pozbawionymi wolności w kontekście pandemii choroby koronawirusowej (COVID-19)

Natomiast Światowa Organizacja Zdrowia przygotowała zalecenia: Przygotowanie, zapobieganie i kontrola C0VID-19 w zakładach karnych i innych miejscach pozbawienia wolności.  

O tym, jak epidemia może wpłynąć na sytuację osoby tymczasowo aresztowanej piszemy tutaj: Koronawirus a uchylenie tymczasowego aresztowania