Wpływ pokrzywdzonego na tymczasowe aresztowanie

Czy proces karny przewiduje wpływ pokrzywdzony na tymczasowe aresztowanie? Mogłoby się wydawać, że celem udziału ofiary przestępstwa w procesie karnym jest przede wszystkim uzyskanie odszkodowania i zadośćuczynienie od skazanego. A dbanie o prawidłowy tok postępowania należy do organów ścigania i sądu. Nic bardziej mylnego.

Pokrzywdzony ma prawo składać wnioski i środki odwoławcze dotyczące tymczasowego aresztowania. Na jakim etapie postępowania i do jakiego organu skierować wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego/oskarżonego? W odpowiedzi, przedstawiamy katalog wszystkich praw i obowiązków pokrzywdzonego przestępstwem w postępowaniu karnym.

A) Informacje ogólne:

Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (art. 49 § 1 k.p.k.).
Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (art. 51 § 2 i 3 k.p.k.).
Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba nieporadna, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia, jego prawa może wykonywać osoba pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje (art. 51 § 3 k.p.k.).
Jeśli pokrzywdzonym jest dziecko, a podejrzanym (oskarżonym) któryś z jego rodziców, to drugi rodzic nie może wykonywać praw małoletniego w postępowaniu. Na wniosek prokuratora, sąd rodzinny wyznacza kuratora dla reprezentowania dziecka w procesie karnym.
W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać najbliższe osoby lub osoby pozostające na jego utrzymaniu. W wypadku ich braku lub nieujawnienia – prokurator działając z urzędu (art. 52 § 1 k.p.k.).
Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną, czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu (art. 51 § 1 k.p.k.).
Pokrzywdzony może w toku postępowania karnego (przygotowawczego i sądowego) ustanowić pełnomocnika (art. 87 § 1 k.p.k.). Jeżeli wykaże, że warunki materialne nie pozwalają mu na poniesienie kosztów związanych z pełnomocnictwem bez uszczerbku dla siebie i rodziny, może złożyć do prokuratora (w postępowaniu przygotowawczym) lub do sądu (w postępowaniu sądowym) wniosek o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu (art. 87 § 1 i 88 k.p.k.).
Jeżeli pokrzywdzony nie ukończył 15 lat, czynności z jego udziałem powinny być, w miarę możliwości, przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie (art. 171 § 3 k.p.k.).
Pokrzywdzony może złożyć wniosek o wyłączenie sędziego oraz prokuratora jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie (art. 42 § 1 i 47 § 1 k.p.k.).

B) Bezpieczeństwo pokrzywdzonego i ochrona przed sprawcą w toku całego postępowania

Informacje dotyczące miejsca zamieszkania i miejsca pracy pokrzywdzonego nie są ujawniane w aktach sprawy. Zamieszcza się je w odrębnym załączniku wyłącznie do wiadomości organu prowadzącego postępowanie. Można je ujawnić tylko wyjątkowo (art. 148a k.p.k.).
W razie zagrożenia dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego lub jego najbliższych, mogą oni otrzymać ochronę Policji na czas czynności procesowej. Jeżeli stopień zagrożenia jest wysoki, mogą oni otrzymać ochronę osobistą lub pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu. Wniosek o udzielenie ochrony kieruje się do komendanta wojewódzkiego Policji za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie albo sądu (art. 1–17 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka, Dz. U. z 2015 r. poz. 21).
Pokrzywdzony może złożyć wniosek o to, aby niezwłocznego poinformować w razie w razie uchylenia, nieprzedłużenia lub zmiany tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego na inny środek zapobiegawczy lub jego ucieczki z aresztu śledczego (art. 253 § 3 k.p.k.).
Pokrzywdzony ma prawo złożyć wniosek, że obecność oskarżonego w trakcie rozprawy oddziałuje na niego krępująco. Sąd ma prawo wtedy zarządzić, aby na czas przesłuchania jego osoby oskarżony opuścił salę sądową (art. 390 §1 k.p.k.)
Pokrzywdzony może w każdym czasie złożyć wniosek do prokuratora lub sądu o rozważenie możliwości zastosowania wobec sprawcy określonych środków zapobiegawczych. Takich jak: tymczasowe aresztowanie, nakaz opuszczenia lokalu wspólnie zajmowanego z pokrzywdzonym, dozór Policji, zawieszenie w wykonywaniu określonego zawodu.

Wniosek o rozważenie zastosowania tymczasowego aresztowania - na podstawie art. 9 § 2 k.p.k. w zw. z art. 249 k.p.k oraz 258 k.p.k. należy w postępowaniu przygotowawczym skierować do prokuratora. Natomiast w postępowaniu sądowym do sądu, który rozpoznaje sprawę.

Pokrzywdzony i jego najbliżsi mogą otrzymać bezpłatną pomoc medyczną, psychologiczną, rehabilitacyjną, prawną oraz materialną w organizacji (tutaj uzupełnić nazwę i dane kontaktowe podmiotu świadczącego pomoc na terenie właściwości organu), która należy do tzw. Sieci Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem (art. 43 § 8 pkt 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy, Dz. U. poz. 557, z późn. zm.).
Jeżeli sprawcy zakazano zbliżania się lub kontaktowania się z pokrzywdzonym, zakaz ten, na wniosek pokrzywdzonego, może być wykonywany także w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej na podstawie europejskiego nakazu ochrony (art. 611w – art. 611wc k.p.k.).

C) Uprawnienia pokrzywdzonego jako świadka

Niezależnie od roli strony procesowej pokrzywdzony jest świadkiem w sprawie.
Podczas czynności z udziałem pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym może być obecna osoba przez niego wskazana, jeżeli nie uniemożliwia to przeprowadzenia czynności albo nie utrudnia jej w istotny sposób (art. 299 a k.p.k.).
Przesłuchanie pokrzywdzonego w charakterze świadka może nastąpić przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość (art. 177 § 1a k.p.k.)
Pokrzywdzonego, który nie może się stawić na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody, można przesłuchać w miejscu jego pobytu (art. 177 § 2 k.p.k.). W razie okazania innej osoby pokrzywdzonemu (tzw. konfrontacja), może on domagać się, aby czynność tę przeprowadzono w sposób wyłączający możliwość jego rozpoznania przez osobę rozpoznawaną (art. 173 § 2 k.p.k.).
W sprawach o przestępstwa określone w rozdziale XXV i XXVI Kodeksu karnego (przeciwko wolności seksualnej i obyczajności oraz przeciwko rodzinie) i opiece pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, powinno się przesłuchiwać w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lub zażąda tego podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego (art. 185a § 1 k.p.k.).
Pokrzywdzony przestępstwem zgwałcenia albo wykorzystania seksualnego jest przesłuchiwany przez sąd, a jeżeli składa ustne zawiadomienie o przestępstwie wobec prokuratora lub policjanta – wskazuje tylko najważniejsze fakty i dowody (art. 185c § 1). Przesłuchanie przed sądem jest nagrywane i może być powtarzane tylko wówczas, gdy wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lub zażąda tego podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego. W razie ponownego przesłuchania na wniosek pokrzywdzonego przesłuchanie można przeprowadzić w drodze wideokonferencji (art. 185c § 2 i 3).

D) Uprawnienia pokrzywdzonego w związku z dochodzeniem odszkodowania i zadośćuczynienia od sprawcy

Pokrzywdzony ma prawo domagać się, aby sąd karny nałożył na sprawcę obowiązek naprawienia szkody – poprzez wypłatę kwoty odszkodowania ( za szkody materialne wynikające z przestępstwa) oraz zadośćuczynienie ( za ból i cierpienie doznane wskutek przestępstwa). Podstawą prawną tych roszczeń jest art. 46 kodeksu karnego.
Wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody i zadośćuczynienia należy złożyć najpóźniej w sadzie do zamknięcia przewodu sądowego (do momentu, aż zostaną przeprowadzone wszystkie dowody) – w formie ustnej lub pisemnie.
Jeśli zachodzi uzasadniona obawa, że sprawca w trakcie postępowania pozbędzie się majątku i po wydaniu prawomocnego wyroku będzie niewypłacalny, należy zgłosić do prokuratora lub sądu wniosek o dokonanie zabezpieczenia majątkowego na mieniu sprawcy (art. 291 k.p.k.)
Pokrzywdzony, który doznał ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, trwających dłużej niż 7 dni (także osoba najbliższa ofiary, która zmarła wskutek przestępstwa) mogą domagać się wypłaty tzw. kompensaty ( obejmuje utracone zarobki lub inne środki utrzymania, koszty związane z leczeniem i rehabilitacją oraz koszty pogrzebu) w sytuacji, gdy nie otrzymali środków na pokrycie tych wydatków od sprawcy lub sprawców czynu zabronionego, z tytułu ubezpieczenia lub ze środków pomocy społecznej. Kompensata przysługuje niezależnie, czy sprawca czynu zabronionego został ustalony. Szczegółowych informacji udziela prokurator prowadzący lub nadzorujący postępowanie w sprawie, który – obok pokrzywdzonego – może być wnioskodawcą do sądu w sprawie przyznania pokrzywdzonemu kompensaty (Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych).

E) Uprawnienia pokrzywdzonego w toku w toku postępowania przygotowawczego

Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem (art. 299 § 1 k.p.k.).
Jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo do prokuratora powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie (art. 306 § 3 k.p.k., art. 325a k.p.k.).
Pokrzywdzony może składać wnioski o dokonanie określonych czynności w postępowaniu – przesłuchanie świadka, zwrócenie się do innego organu o wydanie dokumentów itp. (art. 315 § 1 k.p.k., art. 325a k.p.k.).
W razie złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie niektórych sprawców, obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku. Przepis ten nie dotyczy najbliższych osoby składającej wniosek (12 § 2 k.p.k.). Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu – do momentu, gdy prokurator przedstawi w sposób zwięzły zarzuty wobec oskarżonego, a więc na początku rozprawy.
Jeżeli czynności śledztwa lub dochodzenia nie będzie można powtórzyć na rozprawie, pokrzywdzony i jego przedstawiciel ustawowy, mogą być dopuszczeni do tej czynności, chyba że w razie zwłoki, zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu.
Prokurator może także dopuścić pokrzywdzonego do udziału w innych czynnościach
procesowych śledztwa lub dochodzenia (przesłuchanie świadków) – trzeba złożyć wniosek o chęci udziału w tych czynnościach. (art. 316 § 1, art. 317 k.p.k., art. 325a k.p.k.).
Organ prowadzący postępowanie przygotowawcze ma obowiązek doręczenia pokrzywdzonemu odpisu postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłych albo instytucji naukowej lub specjalistycznej oraz zezwala na wzięcie udziału w przesłuchaniu biegłego i zapoznaniu się z opinią (art. 318 k.p.k.).
Pokrzywdzony w toku śledztwa lub dochodzenia może zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania świadka, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można go przesłuchać na rozprawie (art. 316 § 3 k.p.k.).
Pokrzywdzony może żądać odpisu protokołu czynności, w której uczestniczył lub miał prawo uczestniczyć, jak również dokumentu pochodzącego od niego lub sporządzonego z jego udziałem. Na jego wniosek odpłatnie wydaje mu się kserokopię dokumentów z akt sprawy, a za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze może on otrzymać odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kserokopie (art. 156 § 2 i 5 k.p.k. i art. 157 § 3 k.p.k.).Pokrzywdzony ma prawo otrzymać na swój koszt po jednej kopii zapisu dźwiękowego lub obrazu utrwalonej w ten sposób czynności procesowej (art. 147 § 4 k.p.k.).
Pokrzywdzony, za zgodą prowadzącego postępowanie, może w toku tego postępowania przeglądać akta i sporządzać z nich odpisy, a także złożyć zażalenie na odmowę udostępnienia akt – jeśli odmówił prokurator – zażalenie składa się do sądu; jeśli inny organ (Policja) – do prokuratora sprawującego nadzór nad postępowaniem (art. 156 § 1 i 5 k.p.k., art. 159 k.p.k.).
Pokrzywdzony może złożyć wniosek lub wyrazić zgodę na złożony przez podejrzanego wniosek o skierowanie sprawy przez prokuratora do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między nim a podejrzanym (art. 23a k.p.k.). Ugoda zawarta w trakcie mediacji zostaje przedstawiona sądowi, który umieszcza ją w protokole i ma walor ugody sądowej, która może być egzekwowana przez komornika.
Pokrzywdzony może wnieść do sądu akt oskarżenia (tzw. subsydiarny akt oskarżenia) o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego (dwukrotnie odmowa lub umorzenie w tej sprawie przedzielone decyzją sądu o uwzględnieniu zażalenia na pierwszą odmowę/ umorzenie) Akt oskarżenia powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata lub radcę prawnego (art. 55 § 1 i 2 k.p.k.)
Pokrzywdzony – jeśli nie chce brać udziału w postępowaniu sądowym jako strona (nie złoży oświadczenia o działaniu jako oskarżyciel posiłkowy) – może w postępowaniu przygotowawczym zgłosić wniosek, że chce otrzymać listem zwykłym, przesłanym na wskazany adres odpisem prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie (art. 299 a §2 k.p.k.).
Pokrzywdzony – jeśli chce być powiadomiony o terminach posiedzeń przed sądem oraz rozprawy musi złożyć w postępowaniu przygotowawczym wniosek, aby go o tych terminach poinformować (art. 337 a k.p.k.) Jednocześnie najlepiej od razu w postępowaniu przygotowawczym złożyć już oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego, ponieważ samo złożenie powoduje nabycie statusu strony postępowania sądowego, która będzie informowana o posiedzeniach i rozprawach.

F) Uprawnienia pokrzywdzonego w toku postępowania sądowego

W postępowaniu sądowym pokrzywdzony jest stroną jeżeli występuje w charakterze oskarżyciela posiłkowego (lub prywatnego). Pokrzywdzony po wniesieniu aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego, może najpóźniej do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego złożyć oświadczenie, że chce działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 53 i 54 k.p.k.). Rozpoczęcie przewodu następuje na początku rozprawy i polega na przedstawieniu oskarżonemu zarzutów oskarżenia.
Do czasu złożenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu sądowym pokrzywdzony nie jest stroną i przysługują mu tylko wyraźnie określone uprawnienia w przepisach (np. prawo udziału w posiedzeniach, pod warunkiem złożenia wniosku w trybie art. 337 a k.p.k.)
Pokrzywdzony, jeżeli działa w charakterze strony (czyli oskarżyciela posiłkowego), ma prawo składać wnioski dowodowe, zadawać pytania przesłuchiwanym osobom, wypowiadać się co do każdej kwestii poruszonej na rozprawie, wygłosić mowę końcową oraz złożyć apelację od wyroku. Wniosek dowodowy czyli pismo ze zgłoszeniem dowodu, którego przeprowadzenia domaga się oskarżyciel posiłkowy należy złożyć do zakończenia postępowania przed sądem I instancji, pod rygorem utarty prawa na powoływanie się na ten dowód przed sądem II instancji (art. 427§ 3 k.p.k.).
Pokrzywdzony, niezależnie czy działa w charakterze strony, ma prawo złożyć wniosek o wyłączenie jawności rozprawy wykazując, że jawność narusza jego interes . Jeśli sąd wyłączy jawność, na sali mogą zostać po dwie osoby wskazane przez strony.
Jeżeli wyrok został wydany przez sąd okręgowy, a pokrzywdzony nie ustanowił pełnomocnika, apelacja powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata (art. 446 § 1 k.p.k.).
Jeśli prokurator skierował wniosek o wydanie wyroku warunkowo umarzającego, pokrzywdzony ma prawo wziąć udział w posiedzeniu oraz zgłosić sądowi, że wnosi o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia od sprawcy, a także obowiązków: przeproszenia pokrzywdzonego, wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób oraz obowiązku opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym. Pokrzywdzony może złożyć wniosek o podjęcie postępowania warunkowo umorzonego (art. 549 k.p.k.). Przysługuje mu również prawo uczestniczenia w posiedzeniu sądu w przedmiocie podjęcia postępowania warunkowo umorzonego niezależnie od tego, kto złożył wniosek w tym przedmiocie (art. 550 § 2 k.p.k.).
Jeśli prokurator skierował do sądu wniosek o umorzenie postępowania i zastosowanie środka zabezpieczającego ( wobec sprawcy niepoczytalnego), pokrzywdzony może wziąć udział w posiedzeniu i wypowiedzieć się co do kwestii umorzenia, ale nie jest stroną tego postępowania (nie może zgłosić oświadczenia jako oskarżyciel posiłkowy) i nie przysługuje mu prawo do złożenia zażalenia na postanowienie (art. 342 k.p.k.).
Pokrzywdzony, jeżeli działa w charakterze strony, ma prawo wniesienia kasacji do Sądu Najwyższego (art. 525 § 1 k.p.k.) oraz złożenia wniosku o wznowienie postępowania (art. 542 § 1 k.p.k.). Kasacja i wniosek o wznowienie postępowania powinny być sporządzone i podpisane przez adwokata lub radcę prawnego (art. 526 § 2 i 545 § 2 k.p.k.).

G) Uprawnienia pokrzywdzonego wobec porozumień karnoprocesowych (skazanie bez rozprawy oraz dobrowolne poddanie się karze)

Jeśli podejrzany ustali z prokuratorem wymiar kary, środków karnych, środków kompensacyjnych i do sądu zostanie złożony wniosek o skazanie ( sam lub razem z aktem oskarżenia), to sąd kieruje sprawę na posiedzenie. Pokrzywdzony obecny na posiedzeniu ma prawo wyrazić sprzeciw wobec treści porozumienia, wtedy sprawa zostaje skierowana na rozprawę i podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych. Sąd może uzależnić zgodę na wydanie wyroku skazującego w oparciu o porozumienie przez dokonanie w nim modyfikacji, na które również musi zgodzić się pokrzywdzony (art. 335 oraz art. 343 k.p.k.)
Oskarżony ma prawo złożyć wniosek o dobrowolne poddanie się karze – najpóźniej do zakończenia jego pierwszego przesłuchania na rozprawie. Pokrzywdzony ma prawo ma prawo sprzeciwić się wnioskowi oskarżonego o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania postępowania dowodowego i wtedy odbywa się rozprawa na zasadach ogólnych (art.338 a oraz 387 k.p.k.).

H) Uprawnienia pokrzywdzonego w toku postępowania wykonawczego (wykonywania/odbywania kary przez skazanego)

Po wydaniu wyroku, pokrzywdzony ma prawo złożyć do Sądu wniosek o informowanie go o opuszczeniu zakładu karnego przez skazanego. W razie skorzystania z tego uprawnienia, odpowiednio, sędzia penitencjarny lub dyrektor zakładu karnego niezwłocznie zawiadamia pokrzywdzonego o zwolnieniu skazanego z zakładu karnego po odbyciu kary, o ucieczce skazanego z zakładu karnego, a także o wydaniu decyzji o udzieleniu skazanemu: przepustki, czasowego zezwolenia na opuszczenie zakładu karnego bez dozoru lub bez konwoju funkcjonariusza Służby Więziennej albo asysty innej osoby godnej zaufania, przerwy w wykonaniu kary i warunkowego zwolnienia (art. 168a § 1 i 2 k.k.w).
W razie określenia sposobu podania wyroku do publicznej wiadomości przez sąd w postępowaniu wykonawczym, pokrzywdzony ma prawo wniesienia zażalenia na postanowienie w tym przedmiocie (art. 197 § 1 k.k.w).
Po wydaniu wyroku, pokrzywdzony ma prawo złożyć do Sądu wniosek o informowanie go o zwolnieniu sprawcy z zakładu psychiatrycznego po uchyleniu lub zmianie środka zabezpieczającego, ucieczce sprawcy z zakładu psychiatrycznego, a także o udzieleniu zezwolenia o czasowym pobycie na wolności (art. 205 k.k.w.).
W razie gdy Sąd warunkowo umorzył postępowanie wobec sprawcy – pokrzywdzony może w okresie wyznaczonej próby oraz do 6 miesięcy od jej zakończenia złożyć w sądzie, który wydał wyrok wniosek o podjęcie warunkowo umorzonego postępowania w sytuacji gdy sprawca:
a) w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił jakiekolwiek inne przestępstwo
b) uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody.
W razie gdy Sąd orzekł karę z warunkowym zawieszeniem jej wykonania – pokrzywdzony może w okresie wyznaczonej próby oraz do 6 miesięcy od jej zakończenia złożyć w sądzie, który wydał wyrok wniosek o zarządzenie wykonania zawieszonej kary w sytuacji gdy sprawca:
a) w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił jakiekolwiek inne przestępstwo
b) uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody.
W razie gdy sprawca uzyska warunkowe zwolnienie z reszty odbycia kary, pokrzywdzony może w okresie próby (stanowiącej okres do upływu właściwego terminu odbycia kary) złożyć w sądzie okręgowym (Wydział Penitencjarnym) właściwym dla siedziby zakładu karnego, w którym przebywał sprawca – wniosek o odwołanie przedterminowego zwolnienia w sytuacji, gdy sprawca:
a) w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił jakiekolwiek inne przestępstwo
b) uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody.

II. Podstawowe obowiązki pokrzywdzonego:

Pokrzywdzony ma obowiązek stawić się na każde wezwanie organu prowadzącego postępowanie (art. 177 k.p.k.). Na pokrzywdzonego, który bez usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo bez zezwolenia tego organu wydalił się z miejsca czynności przed jej zakończeniem, można nałożyć karę pieniężną w wysokości do 10.000 złotych, a ponadto zarządzić jego zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie (art. 285 § 1 i 2 k.p.k.).
W celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub ustalenia wartości dowodowej ujawnionych śladów, można pobrać od pokrzywdzonego odciski daktyloskopijne, włosy, ślinę, próby pisma, zapach, wykonać fotografię osoby lub dokonać utrwalenia głosu, za zgodą pokrzywdzonego biegły może również zastosować środki techniczne mające na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu tej osoby (art. 192a k.p.k.).
Jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego, nie może on sprzeciwić się oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym (art. 192 § 1 i 3 k.p.k.). W przypadku zaistnienia wątpliwości co do stanu psychicznego pokrzywdzonego jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego spostrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić jego przesłuchanie z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa (art. 192 § 2 k.p.k.).
Pokrzywdzony ma obowiązek wskazać adresata (tzn. osobę lub instytucję z danymi adresowymi) dla doręczeń w kraju, kiedy przebywa za granicą; w przeciwnym wypadku pismo wysłane na ostatnio znany adres w kraju zostanie uznane za skutecznie doręczone, a czynność lub rozprawa zostanie przeprowadzona pod nieobecność pokrzywdzonego; niewskazanie adresata może również uniemożliwić złożenie wniosku, zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów (art. 138);
Pokrzywdzony ma obowiązek podać nowy adres w wypadku zmiany miejsca zamieszkania lub pobytu, w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie (tymczasowego aresztowania, osadzenia w zakładzie karnym w celu odbycia kary); w przeciwnym wypadku pismo wysłane na dotychczasowy adres zostanie uznane za skutecznie doręczone, a czynność lub rozprawa zostanie przeprowadzona pod nieobecność pokrzywdzonego; niewskazanie adresu może również uniemożliwić złożenie wniosku, zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów (art. 139 k.p.k.).

Warto pamiętać, że jednym z celów procesu karnego jest "uwzględnienie prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego przy jednoczesnym poszanowaniu jego godności" (art. 2 § 1 pkt. 3 k.p.k.).

Wszystkie cytowane wyżej przepisy prawa pochodzą z ustawy - Kodeks postępowania karnego.

O tym m.i jakie są przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania, a także jakie istnieją alternatywne środki, które chronią pokrzywdzonego przed domniemanym sprawcą przestępstwa piszemy w Praktycznym przewodniku po tymczasowym aresztowaniu.