D

Dlaczego Praktyczny przewodnik po tymczasowym aresztowaniu? Do przygotowania tej publikacji skłoniła nas rosnącą popularność tego środka zapobiegawczego i wiele mitów dotyczących warunków życia w aresztach śledczych. Przewodnik, napisany jasnym i zrozumiałym językiem, zestawia ze sobą świat przepisów prawa (ustaw, rozporządzeń) z codzienną rzeczywistością izolacji penitencjarnej. Pokazuje, jak wygląda życie w areszcie śledczym.

Do kogo jest adresowany "Praktyczny przewodnik po tymczasowym aresztowaniu"?

Postawiliśmy sobie za cel, aby była to publikacja ze przede wszystkim praktyczna. Taka, która ułatwia pracę obrońcy ( adwokata, radcy prawnego, a także aplikanta aplikacji adwokackiej i aplikanta aplikacji radcowskiej.)

Aby mogła pomóc osobom tymczasowo aresztowanym w zrozumieniu zasad funkcjonowania na terenie aresztu śledczego.

Użyteczna także dla osób bliskich tymczasowo aresztowanego, które chcą pomagać w tym czasie osadzonemu.

Przewodnik jest skierowany również do sędziów i prokuratorów. Występują oni w dwojakiej roli:

Po pierwsze, prokuratorzy zajmują się się inicjowaniem postępowania o zastosowanie i przedłużenie tymczasowego aresztowania, sędziowie podejmują te decyzje.

Po drugie, prokuratorzy i sędziowie pełnią rolę organu dysponującego. To wtedy podejmują bardzo ważne decyzje dotyczące np. kontaktów tymczasowo aresztowanych ze światem zewnętrznym (widzenia, rozmowy telefoniczne).

Przewodnik ma być pomocny również w codziennej pracy funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz pracowników cywilnych aresztu śledczego (wychowawca, psycholog). Zwłaszcza tych, którzy są na początku swojej kariery zawodowej nie mają jeszcze ugruntowanej wiedzy o prawnych ramach wykonywania tymczasowego aresztowania. A przecież w swojej pracy nieustannie mierzą się z różnymi zagadnieniami prawnymi. Zdajemy sobie sprawę, że przepisy prawa nie zawsze są zrozumiałe, mimo pozornie jasnego brzmienia. W rozmowach z funkcjonariuszami Służby Więziennej niejednokrotnie słyszymy, że prawo karne wykonawcze jest dość jednak skomplikowane.

Nie jest żadnym odkryciem fakt, że odmienną perspektywę tymczasowego aresztowania posiadają funkcjonariusze Służby Więziennej, aniżeli osadzeni. Ci pierwsi, często mocno obciążeni pracą na oddziale aresztu śledczego, skłonni są ograniczać uprawnienia tymczasowo aresztowanych. Często dlatego, że chcą wykonać wszystkie nałożone na nich obowiązki i zdążyć zjeść drugie śniadanie.

Osoby pozbawione wolności bywają oceniane jako roszczeniowe, gdy domagają się przestrzegania ich praw. A przecież w konfrontacji z życiem na wolności, niewiele tych uprawnień im przysługuje. Te dosłowne "5 minut rozmowy telefonicznej z bliską osobą" jest jak powietrze. Nie da się żyć bez powietrza na dłuższą metę.

Tymczasowe aresztowanie jest o wiele surowszym i dotkliwszym środkiem prawnym, aniżeli kara pozbawienia wolności wykonywana w zakładzie półotwartym i otwartym.

Panujące w aresztach śledczych zasady, zwyczaje często też odbiegają od pewnych wyobrażeń, które funkcjonują w medialnych przekazach.

Czasem można przeczytać, usłyszeć, że w więzieniu (pod tym pojęciem zbiorczo ujmuje się areszty śledcze i zakłady karne) panują warunki lepsze niż np. w szpitalu.

Pokazując, jak wyglądają m.in warunki bytowe w celi, jaka jest dostępność do świeżego powietrza czy do prysznica, jak wygląda kwestia przechowywania zakupionej w kantynie żywności chcemy, aby każdy mógł sam ocenić, na ile i czy w ogóle izolacja więzienna może być porównywana do warunków w placówkach leczniczych czy innych doświadczeń życiowych.

Historie z życia wzięte...

W trakcie pracy nad "Przewodnikiem ..."sięgnęliśmy po autentyczne historie wielu osób, wobec których stosowano tymczasowe aresztowanie. Część z nich ma humorystyczny charakter, niektóre zaś są tak absurdalne, że mogą wzbudzać wątpliwość, czy naprawdę się wydarzyły. Tak właśnie było.

Rzetelnie przeprowadzone badania empiryczne ujęte w raportach przygotowywanych przez Helsińską Fundację Praw Człowieka w opracowaniu „Tymczasowe aresztowanie – (nie)tymczasowy problem. Analiza aktualnej praktyki stosowania tymczasowego aresztowania” (2019) czy Fundację Court Watch: „Aktualna praktyka stosowania tymczasowego aresztowania w Polsce. Raport z badań empirycznych” (2019) wskazują, że wciąż w wielu sprawach tymczasowe aresztowanie jest nadużywane i traktowane instrumentalnie. A osoby osadzone są pozbawione swoich uprawnień.

Praktyczny przewodnik po tymczasowy aresztowaniu to przede wszystkim zbiór praktycznych informacji odnoszących się do wykonywania, a także stosowania tego najsurowszego środka zapobiegawczego. Książka składa się z 4 części:

Część pierwsza: DLA OSÓB TYMCZASOWO ARESZTOWANYCH

• zawiera omówienie praktycznych zagadnień wykonywania tymczasowego aresztowania z perspektywy osoby osadzonej. Przedstawia przepisy prawa regulujące zasady pobytu w izolacji, w szczególności traktowania tymczasowo aresztowanych, sposobu komunikacji ze światem zewnętrznym (widzenia, kontakty telefoniczne, otrzymanie paczek), przysługujące im prawa i obowiązki

• zawiera opis prawdziwych zdarzeń, zaznaczonych w tekście jako „Z praktyki”
• szczególnie istotne informacje dla osób tymczasowo aresztowanych oznaczone jako „Wskazówka”

Część druga: DLA NAJBLIŻSZYCH OSÓB TYMCZASOWO ARESZTOWANYCH

• to zbiór praktycznych wskazówek z perspektywy rodziny czy grona przyjaciół tymczasowo aresztowanego
• znajdują się w niej informacje m.in. odnośnie pozyskania zgody na widzenia i kontakty telefoniczne oraz warunków ich odbywania (co i jak przygotować na spotkanie z osobą izolowaną), wymogów dotyczących paczek żywnościowych, odzieżowych, higienicznych oraz papierniczych, zasad dokonywania wpłat na tzw. wypiskę
• omawia bardzo ważne zagadnienie współpracy rodziny z obrońcą, który reprezentuje tymczasowo aresztowanego

Część trzecia: DLA OBROŃCÓW

• to zbiór dobrych praktyk dla adwokatów, radców prawnych oraz aplikantów tych zawodów w postępowaniu z osobami tymczasowo aresztowanymi, ich rodzinami oraz organami procesowymi
• zawiera informacje m.in związane z kontaktowaniem się obrońcy z klientem, jak również z jego rodziną; kolizją obrony; dostępem do akt sprawy; obowiązków obrońcy w związku ze zmianą organu dysponującego wobec tymczasowo aresztowanego,
• prawdziwe zdarzenia z udziałem obrońców

Część czwarta: PRZEPISY PRAWA, ORZECZNICTWO I WZORY PISM

• obejmuje w pierwszej kolejności omówienie przepisów prawa dotyczących stosowania (czyli zastosowania i przedłużenia) tymczasowego aresztowania zawartych w ustawie Kodeks postępowania karnego, Regulaminie urzędowania jednostek prokuratury oraz Regulaminie urzędowania sądów powszechnych

• szczególną uwagę poświęciliśmy praktycznym aspektom udziału obrońcy i podejrzanego (oskarżonego) w posiedzeniu sądowym wyznaczonym w przedmiocie tymczasowego aresztowania - czyli jak przygotować siebie i klienta do "posiedzenia aresztowego", o czym pamiętać w trakcie procedowania Sądu i na jakie „chwyty” prokuratorów należy szczególnie uważać

• dla potrzeb kwestionowania zasadności i celowości tymczasowego aresztowania – zamieszczamy orzeczenia które wprost zakazują traktowania tego środka zapobiegawczego jako antycypacji kary

• ostatnia część Przewodnika zawiera wzory pism procesowych kierowanych do organów dysponujących tymczasowo aresztowanym tj. sądów, prokuratora oraz przykłady pism do dyrektora aresztu śledczego np. w celu otrzymania nagrody, zezwolenia na uzyskanie paczki czy też uzyskania dostępu do magazynu

Praktyczny przewodnik po tymczasowym aresztowaniu to informacje:

• jak wyposażona jest cela, jakie przedmioty otrzymuje zatrzymany, a jakie musi pozyskać z zewnątrz
• jak zrobić paczkę (żywnościową, odzieżową, higieniczną) dla tymczasowo aresztowanego
• czy tymczasowo aresztowany może wysłać faks z aresztu śledczego
• jak często tymczasowo aresztowanemu przysługuje prawo do skorzystania z prysznica i kiedy może dodatkowo skorzystać z kąpieli
• ile prób połączeń telefonicznych przysługuje tymczasowo aresztowanemu
• w jaki sposób tymczasowo aresztowany może uzyskać dodatkowe widzenie lub dodatkowe połączenie telefoniczne w ciągu jednego dnia
• czy aresztowany może rozmawiać przez telefon dłużej niż 5 minut w ciągu dnia
• na jakich zasadach w areszcie śledczym można korzystać z komputera z dostępem do Internetu
• czy rodzina może przekazać tymczasowo aresztowanemu w trakcie widzenia dokumenty ze sprawy
• czy tymczasowo aresztowany ma prawo do intymnych widzeń
• jeśli zostanie dokonana wpłata 100 zł na konto osadzonego, to jaka część tej kwoty zostanie przeznaczona na wypiskę, a jaka na żelazną kasę
• na jakich zasadach dziecko może odwiedzić osadzonego w areszcie śledczym rodzica
• jak są zasady komunikacji z funkcjonariuszami Służby Więziennej
• jakie pytania należy skierować do obrońcy na pierwszym spotkaniu w areszcie śledczym
• jakie są zasady efektywnej współpracy obrońcy z tymczasowo aresztowanym
• czego nie wolno zrobić obrońcy, jeśli nie chce utracić zaufania klienta
• jakie argumenty mogą przekonać sąd do uchylenia tymczasowego aresztowania
• o co należy zapytać prokuratora w obecności sądu na posiedzeniu w przedmiocie przedłużenia tymczasowego aresztowania
• dlaczego tymczasowo aresztowany musi być obecny na każdym posiedzeniu w przedmiocie tymczasowego aresztowania
• jakie są podstawowe informacje, które należy ustalić z tymczasowo aresztowanym na początku obrony
• o czym musi pamiętać obrońca, gdy zmienia się organ dyspozycyjny
• jak przekonać sąd, że surowość grożącej kary jest nie jest samodzielną przesłanką do stosowania tymczasowego aresztowania

Zapraszamy do zapoznania się z fragmentem publikacji